Historia meblarstwa to fascynująca opowieść o ewolucji designu i funkcjonalności, która sięga daleko w przeszłość. Od prymitywnych konstrukcji wykorzystywanych w starożytnych cywilizacjach po współczesne, innowacyjne rozwiązania, rozwój mebli jest odbiciem zmieniających się potrzeb, gustów i technologii. Historia meblarstwa czyli obróbka drewna w pigułce. To dzieje naszego najważniejszego i w dzisiejszych czasach już trochę niedocenianego zasobu naturalnego. Na przestrzeni wieków, od odległej starożytności, aż do współczesnych nam czasów, każda społeczność, która urosła do rangi cywilizacji używała materiału jakim jest drewno do tworzenia zarówno narzędzi, dzieł sztuki oraz elementów dekoracyjnych, poprzez budowle, a kończąc na broni.
Im bardziej rosła wiedza ludzi na temat obróbki drewna ty skuteczniej polowali na zwierzęta, lepiej przygotowywali ziemię pod uprawę, a także tworzyli schronienia przed działaniem sił natury – przestali ograniczać się do jaskiń zbieractwa.
Poniższy tekst przedstawia cywilizacje, które wybiły się na polu sztuki obróbki drewna. Oczywiście nie wszystkie…
Meble w starożytnym Egipcie
Cofając się w czasie nad brzegi Nil-u pomiędzy 3000-2000 lat p.n.e. natrafimy na wiele rysunków pokazujących stoły, krzesła, łóżka oraz całą plejadę przedmiotów codziennego użytku wykonanych z drewna. Część z nich zachowała się dzięki suchemu klimatowi w dobrze zachowanych grobach. W okresie Średniego Państwa wykorzystywano drewno do budowy sarkofagów, pokrytych wielobarwną polichromią oraz tekstami związanymi z kultem zmarłych.
Mało znanym faktem jest odkrycie przez Egipcjan sztuki forniry, czyli wykorzystywania cienkich płatów drewna uzyskiwanego przez skrawanie, z przeznaczeniem na pokrywanie innych powierzchni w celu podniesienia jego wartości wizualnej. Historia meblarstwa doskonale obrazuje poszczególne warstwy społeczne na przestrzeni wieków.
Najwcześniejsze znane dzieła wykonane w technice forniry mają ponad 4900 lat, zostały odkryte w grobie faraona Egiptu I dynasti tynickiej Semercheta. W grobach wielu faraonów znaleziono przedmioty których ścianki pokrywano fornirami pochodzącymi z głębi Afryki, takimi jak kość słoniowa czy heban.
Historia meblarstwa wskazuje, że istnieją przesłanki wskazujące na to, iż Egipcjanie wprowadzili pierwsze lakierowanie mebli w celu konserwacji.
Dysponowali również całym szeregiem narzędzi ułatwiających obróbkę drewna (w tym dłut, pił, wiertarek, adze). W okresie Nowego Państwa (1570 p.n.e.) zaczęto wykorzystywać również klei naturalne pochodzące z odzysku skór i kości zwierząt. Egiptolodzy znaleźli również najstarsze na świecie elementy ze sklejki w trumnie z trzeciej dynastii. Została ona wykonana z sześciu warstw drewna o grubości 4 milimetrów, spojonych ze sobą drewnianymi kołkami.
Drewno wykorzystywane w kulturze Egiptu
Kultura Egiptu wykorzystywała lokalny Jawor, Akację i wytrzymałe na suszę oraz zasolenie gleby drewno z rodziny tamaryszkowatych. Ze względu na postępującą wycinkę drzew na terenach rodzimych rozpoczęli intensywny import drewna z Bliskiego Wschodu m.in. cedr, sosny Aleppo, dąb, heban.
Domy były raczej słabo wyposażone w meble. Biedota nie miała pieniędzy na krzesła i stoły. Po prostu nie istniało coś takiego jako tanie meble. Ludzie siedzieli wprost na ziemi. Bogaci spali w łóżkach, a reszta zadowalała się matą wypełnioną słomą. Łóżko to najczęściej rama z przeciągniętymi paskami tkaniny lub skóry. Nogi nie zawsze równej długości, stylizowane na łapy zwierząt jak bydło czy lwy. Często rama dodatkowo ozdabiana symbolami bóstw. Zamiast poduszek stosowane półokrągłe zagłówki z drewna lub kamienia, nie potwierdzono, że były dodatkowo osłaniane materiałem.
Stoły były na ogół dość niskie i miały trzy lub cztery nogi. Krzesła były zarezerwowane dla dostojników. Tak samo zresztą jak wszelkiego typu poduszki. Generalnie im zamożniejszy był człowiek tym wyższe i bardziej zdobione krzesło posiadał. Szuflady były znane, ale rzadko stosowane.
Historia meblarstwa z czasów Biblijnych
W Księdze Rodzaju możemy natknąć się na pierwszego stolarza Biblii – Noe. Gdy Jahwe objawił mu swój plan zalania całej ziemi potopem by oczyścić ją z grzechu, otrzymał on misje stworzenia Arki – jednostki zdolnej przetrwać sztorm i z wybrańcami stworzyć nowy świat. Tak jak podaje Biblia Arka miała być rodzajem pływającej konstrukcji z nieokreślonego drzewa żywicznego, pokrytego z wewnątrz i na zewnątrz smołą. O długości 300 łokci, szerokości 50 łokci, i wysokości 30 łokci. Okręt ten miał mieć łącznie ponad 55000 m³. W dzisiejszych czasach zachowujemy ten sam stosunek długości okrętu do jego szerokości, czyli 6:1.
Nie jest uściślone czy drewno, z którego powstała to cedr, cyprys, czy sosna.
Fenicjanie byli wysoko cenieni ze względu na swoją biegłość w obróbce drewna. I mimo, że ich semicka kultura poległa w konfrontacji z Rzymem to poziom zaawansowania rzemieślników w tworzeniu mebli budził podziw. Wraz z upływem czasu rosły umiejętności samych Izraelitów.
W Izajasza 44:13, prorok opisuje stolarza i jego narzędzi: „Ten, kto rzeźbi w drewnie, rozciąga sznur mierniczy; kreśli po nim czerwoną kredą; obrabia je dłutem do drewna; i kreśli je cyrklem, i w końcu czyni z niego podobiznę mężczyzny,niby piękność ludzką, aby przebywała w domu.„
Ulubione drewno stolarzy z czasów Biblijnych
Ulubionym drewnem wykorzystywanym przez ówczesnych stolarzy na terenie Biblijnym był importowany Libański Cedr. Ceniony przez starożytnych stolarzy za odporność przed insektami i wodą, wysoka jakość i przyjemny dla człowieka zapach. Cedr po dziś dzień występuje w godle Libanu. Jego wielkim zwolennikiem był sam król Salomon, który w dużej części wybudował Świątynię Jerozolimską właśnie z tego drewna. Cedry, które naturalnie nie rosły w Palestynie, były kupowane za pszenicę, oliwki i wino od króla Tyru – Hirama I.
Większość statków z tamtego okresu była budowana właśnie z Cedru.
Epoka Wczesnych Chin
Epoka Wczesnych Chin (ok 720 p.n.e.) to eksplozja manufaktur zajmujących się stolarstwem. Wiele świetnie wykształconych rzemieślników tworzyło cały przekrój mebli. Najbardziej znanym był z pewnością Lu Ban – ponad 15 wieków po jego śmierci jego nauki, przemyślenia i dzienniki zostały zebrane w Lu Ban Jing (rękopis Lu Ban”). Był on nie tylko stolarzem, ale również wynalazcą i inżynierem. Jest patronem chińskich konstruktorów i wynalazców. Przypisuje mu się takie prace jak: oblężnicze drabiny z przeciwwagą, drewnianą bryczkę, wystrzeliwane haki do działań abordażowych w bitwach morskich, system bloczków ułatwiających pochówek, drewniane ptaki, które mogą się utrzymać w powietrzu 3 dni (sugeruje się, ze to prototyp latawca). „Rękopis Lu Ban” dokumentujący jego pracę, można traktować jak podręcznik pokazujący budowę różnych obiektów. Można tam znaleźć zarówno konstrukcje ołtarzy, poprzez budynki, kończąc na doniczkach.
Szczególną rolę w projektach chińskich mebli z tamtego okresu można przypisać zasadą sztuki Feng Shui (dosłownie Wiatr i Woda). Jest praktyka polegająca na odpowiednim wykorzystaniu przestrzeni i materiałów w otoczeniu człowieka w celu stymulowania jego zdrowia, szczęścia i odpoczynku.
Meble w Japonii
Japonia wykształciła bardzo szybko wysoki poziom zaawansowania obróbki drewna. Powiązane to było z wytworzeniem świetniej jakościowo stali wysokowęglowej. Wraz z rozwojem narzędzi rosły możliwości skrawania, wycinania i obróbki. Do dzisiejszego dnia wielu stolarzy w Japonii praktykuje starożytne techniki konstrukcji mebli bez użycia kleju, gwoździ, czy elektrycznych narzędzi. Uzyskując całą gamę mebli od komód a kończąc na łóżkach., Rozpowszechniło się bednarstwo (formowanie beczek) i prace z hodowlanym drewnem giętkim (kształtowano rosnące drzewo tak, aby w późniejszym czasie uzyskać pożądany kształt pnia, lub gałęzi). Jedną z bardzo nielicznych w Polsce technik tego typu w uproszczonej wersji jest Krzywy Las koło Gryfina (Zachodniopomorskie). Japońscy stolarze byli również cenieni za rzeźbione dekoracje.
Meble w Starym i Nowym Testamencie
Najbardziej znanym stolarzem Nowego Testamentu w powszechnym przekonaniu większości ludzi jest Jezus. Podania w Ewangeliach Mateusza i Marka, wskazują, że przybrany ojciec Jezusa Józef był cieślą. W kulturze żydowskiej w tym czasie (I wiek ), ojciec był zobowiązany do nauczania syna swego rzemiosła w wieku 12 lat. Józef kontynuował tą praktykę i rozpoczął nauczanie Jezusa w swoim fachu 12. Dzięki takim podejściu do kształcenia w całym Izraelu istniały rody zajmujące się tylko jednym zawodem. Z ojca na syna przez całe pokolenia.
Jednak należy doprecyzować pewne elementy. Św. Mateusz pisze o Jezusie jako synu cieśli, natomiast Św. Marek nazywa Go cieślą wprost. Św. Jan i Św. Łukasz nie wspominają o zawodzie Jezusa. Podczas spotkania Marii Magdaleny z Jezusem w ogrodzie ta bierze go wpierw za ogrodnika (skąd ta pomyłka? czy jego ubiór lub zachowanie świadczyły o ty, że MM bez wahania wzięła go za pracownika rolnego?). W 46 porównaniach i przypowieściach Jezus bez problemu porusza się w tematyce związanej z rolnictwem. Mówi o siewie, winnicach, ziarnie, zbiorach, orce…, ale nie wspomina o swoim podstawowym zawodzie jakim był stolarz. Jedną z możliwych odpowiedzi jest ścisłe osadzenie misji Jezusa na ziemi i dopasowanie do tego tła historycznego czasów w jakich się poruszał. Być może po śmierci Józefa Jezus zrezygnował z stosunkowo szanowanego i dobrze płatnego zawodu stolarza na rzecz pracy na roli by być bliżej najprostszych ludzi.
Trzeba pamiętać, że stolarze w czasach Jezusa byli bardzo wszechstronnym zawodem. Oprócz budowy mebli zajmowali się naprawami. Ościeżnice, pługi, drzwi, budowa budynków to mieszanka umiejętności z pogranicza wszystkiego co wiązało się z drewnem.
Wykorzystywali drewno cyprysu,jawora, dębu, jesionu. Gdy zachodziła potrzeba ściągali drewno z Libanu. Pewnym problemem była stosunkowo mała liczba drzew o większej wysokości i w miarę prostych. Klimat zdecydowanie nie służył ich rozwojowi.
Meble Bliski Wschód
Stolarka sięga na Bliskim Wschodzie czasów Biblijnych, o czym świadczą opisy niektórych przedmiotów. Księga Wyjścia opisuje konstrukcje z drewna Tabernakulum na potrzeby starożytnych Hebrajczyków.
Archeolodzy znaleźć meble z drewna spreparowanego mozaiką z kości słoniowej i metalu, datowane na 800 lat p.n.e. w Gordion, domniemanego domu mitycznego króla Midasa. Ówcześni stolarze korzystali z takich narządzi jak: kliny, młotki, dłuta, wiertarki i inne podstawowe narzędzia. Historia meblarstwa to również ciągły rozwój narzędzi i technik tworzenia nowych mebli.
Drewniane okna we wczesnych meczetach i domach prywatnych są nadal widoczne dziś w kulturze arabskiej. Zostały wykonane dla starożytnego Bliskiego Wschodu jako rzeźby w drewnie. Muzułmańscy snycerze Persji, Syrii, Egipcie i Hiszpanii zaprojektowali i stworzyli wykwintne boazerie i inne ozdoby dla okładzin ściennych, sufitów, ambon oraz wszelkiego rodzaju armatury i mebli. Ich stolarka było skomplikowana i drobiazgowo delikatna.
Meble Imperium Rzymskie
Imperium Rzymskie miało również swój udział wśród wykwalifikowanych stolarzy. Uzbrojeni w adzes, tokarki, piły, wiertarki, wiertła, konstruowali akwedukty i wodociągi za pomocą drewnianego rusztowania, tworzyli imponujące okręty i barki, ich tarany, wieże oblężnicze oraz katapult do atakowania miast wroga rzucały wrogów na kolana.
Meble Rzymu, w tym stoły i krzesła, których stylistyka reprezentowała ramiona lub zwierząt, tworzyły mieszankę ludzi i mitologicznych bestii. Archeolodzy byli zaskoczeni i szczęśliwi, gdy znaleźli nienaruszony sklep meblowy w Pompejach, starożytny ośrodek miasto zniszczone w 79 n.e., gdy Wezuwiusz wybuchł. Jak widać historia meblarstwa obfituje w gwałtowne zwroty akcji.
Rzymscy stolarze wykorzystywali całe spektrum drzew z podbitych terytoriów. Wśród nich: buk, klon, wiąz. Najbardziej cenione drewno w Imperium Rzymskiego była afrykańska drewno Cyprzyka Czteroklapowego (twarde, ciemne, silnie pachnące żywicą, cenione prawie na równi ze złotem) któremu przypisywano mistyczne moce. Był on używany zarówno przez Rzymian i Greków do produkcji luksusowych mebli i sklejki. Często nazywane było drzewem cytrusowym.
Należy wspomnieć o silnym wylesianiu terenów Rzymu przez rozrastającą się populację. Drewno masowo wykorzystywane do ogrzewania i przemysłu powodowało masową degradację drzewostanu będącego w pobliżu skupisk ludzkich. Często ze względu na koszt transportu opału potrafiono przenieść całą produkcję bliżej dostępnych lasów. Cały proces był wielokrotnie powtarzany. Efektem takiego postępowania była silna erozja terenów wylesionych. Najlepszym przykładem są tzw. Błota Pontyjskie – teren we Włoszech, który jest dziełem Rzymskiej „katastrofy ekologicznej”.
Historia meblarstwa w średniowieczu
Wieki średnie czyli okres około tysiąca lat pomiędzy upadkiem Rzymu, a Renesansu. Drewno wciąż było głównym materiałem budowlanym, więc zawód cieśli był popularny i dobrze opłacany. Gildie stolarzy były uznawane za jedne z bardziej wykwalifikowanych.
Okres średniowieczny, znany również jako średniowieczu, jakie wystąpiły w ciągu tysiąca lat, od upadku Rzymu i renesansu, od około 400 AD do 15 wieku. Ponieważ drewno było wciąż najbardziej powszechnym materiałem budowlanym w średniowieczu, stolarze nie mogli narzekać zarówno na brak pracy jak i finansów. W ówczesnych czasach wciąż byli jednymi z najbardziej wykwalifikowanych rzemieślników.
Stolarz, jednak musiał należeć do cechów – grup, które zostały stworzone w celu ochrony interesów osób, w niektórych zawodach. Aby zostać stolarzem należało odbyć praktyki w takim cechu.. Ich narzędzia były dużo prostsze niż to, co dziś używamy, ale mieli oni doskonałe rozeznanie jak z nich korzystać, a także posiadali szeroki zakres wiedzy z matematyki i obróbki drewna. Wiedza ta była niezbędna w celu stworzenia drewnianych mebli dla ludzi tamtej epoki – nawet arystokracji, królów i papieży..
Wszystkie budynki wykorzystywały drewno w jakiś sposób. Czasem były zbudowane niemal w całości z drewna, łącznie ze ścianami i dachem. Nawet kamienne budynki wymagały znacznych ilości drewniana.. Na przykład, gdy w trakcie budowy, drewno było potrzebne na wysokie rusztowania, rampy i klatki, mające za zadanie wspierać łuki podczas schnięcia zaprawy wiążącej bloki. Później użyto drewna na drzwi, ramy okienne, podłogi, belki stropowe, oraz elementy wewnętrznej architektury jak schody.
Chociaż większość drewnianych budynków średniowiecza już dawno zniknął, nadal mamy współczesne ilustracje budynków i innych konstrukcji drewnianych, tych zrealizowanych lub będących w budowie.
Stolarstwo w średniowieczu
Stolarze w średniowieczu byli również specjalistami w tworzeniu drewnianych figurki i rzeźby, z których część nadal cieszą nasze oko. Te bizantyjskie lub gotyckie dzieła sztuki wykazały, że stolarze tamtego okresu to niesamowicie cierpliwi specjaliści, którzy z pasją i miłością oddawali się pracy z drewnem. Przykładem na Polskich ziemiach może być „Sarkofag księcia Henryka IV Prawego (Probusa)” z XIII w. oraz „Madonna z Krużlowej” z XIV w.
Obróbka drewna czyli historia w pigułce
Na koniec… Obróbka drewna czyli historia w pigułce to całe tysiąc lecia rozwoju w różnych zakątkach planety. W całej historii ludzkości, wielkie lasy pokryły olbrzymie obszary świata. Dając cywilizacji cenne i obfite źródło: drewno.
Drewno to materiał łatwy w obróbce i kształtowaniu, więc rzemieślnicy używali go na wiele różnych sposobów. Stworzyli broń i urządzenia oblężnicze z drewna. Budowali domy, świątynie, łodzie, meble, pługi, a nawet trumny z lokalnych lasów lub do specjalnych potrzeb, importowali znakomite, aromatyczne drewno z odległych krain. tworzyli też rzeźby i inne elementy dekoracyjne z drewna. Gdy powstawały konstrukcje kamienne, wokół nich rosły drewniane, często bardzo skomplikowane rusztowania dla robotników.
Jako zaawansowane cywilizacje, wymyślono nowe narzędzia do cięcia i kształtowania drewna lub ulepszenia istniejących. W większości obecnie stosowanych narzędzi ręcznych przez stolarzy, niewiele się zmieniła od czasów starożytnych. Historia meblarstwa to opowieść o nieustannym rozwoju i ewolucji, w której każdy okres wnosił coś nowego do sztuki projektowania mebli. Od prostych, funkcjonalnych konstrukcji po skomplikowane, eleganckie formy, meble odzwierciedlają zmieniające się gusta, potrzeby i technologię, tworząc bogaty i różnorodny krajobraz współczesnego designu.
Zapisz
Add comment